اوج بندگی

برخی آداب و احکام نماز مسافر از نگاه مراجع معظم تقلید :

الف) انسان مسافر لازم است نمازهای چهار رکعتی خود را دو رکعت بخواند. ولی فقها می‌فرمایند این حکم، دارای هشت شرط می‌باشد: 1. سفر او كمتر از هشت فرسخ شرعى نباشد (هر فرسخ شش کیلومتر است)؛ 2. از اول مسافرت قصد هشت فرسخ را داشته باشد؛ 3. در بين راه از قصد خود برنگردد؛ 4. نخواهد پيش‌از رسيدن به هشت فرسخ، از وطن خود بگذرد يا ده روز يا بيشتر در جايى بماند؛ 5. براى كار حرام سفر نكند؛ 6. از صحرانشين‌هايى نباشد كه در بيابان‌ها گردش مى‏كنند و هرجا آب و خوراك براى خود و حیوانات همراهشان پيدا كنند مى‏مانند و بعد از چندى به جاى ديگر مى‏روند؛ 7. شغل او مسافرت نباشد؛ 8. به حد ترخص برسد، يعنى از وطنش يا جايى كه قصد كرده ده روز در آن‌جا بماند، به قدرى دور شود كه ديوار شهر را نبيند و صداى اذان آن‌را نشنود. (توضیح‌المسایل محشی/1/183)

رکوع وسجود از ارکان اساسی واصلی نماز به شمار می آیدونمادی از فروتنی وتسلیم در آستانه وساحت ربوبی محسوب می شود،از این رو در آیاتی  چند از قرآن ،گاه بنده به نماز وبرپاداری آن مأمور است،وگاهی اورابه برپاداری رکوع وسجود دستور داده اند،مانند «یا ایّهاالّذین امنواارکعواواوسجدوا واعبدوا ربّکم وافعلواالخیر لعلّکم تُفلِحون»(۱

امّا درباره دوبارسجده کردن وذکر ویژه ی آن،روایتی نقل شده که شاهد گفته ی پیشین است؛از امیر المومنین(ع)درباره ی معنای سجود پرسش شد حضرت فرمود:خدایا مرا از آن آفریدی،یعنی از خاک.معنای سر بر داشتن از سجود این است که مرا از زمین خارج کردی وسجده دوم،یعنی دوباره مرا به زمین بازخواهی گردانید،وسربرداشتن از سجده دوم،یعنی دگر بار مرا از زمین بیرون می آوری،ومعنای گفتن« سبحان ربّی وبحمده»این است که "سبحان"به معنای منزّه داشتن پروردگارو"اعلی"یعنی در آسمانها برتر وبالاتر به گونه ای است که همه ی بندگان پایین تر از نیکیها وبرتری ها به سوی او بالا می روند.

اهمیت سجده

از چیز هایی که به اهمیت سجود توجه می دهد این است که خدای سبحان حضرت آدم(ع)را به چیزی بز رگ تر از سجده وکرنش فرشتگان در برابر او گرامی نداشت،گر چه این سجده چیزی جز عبادت خداوند وپیروی فرمان او نبود؛چنان که ملاک یکتا پرستی ومدار نهی از شرک عبادی همان دستور به سجده بر خداوند ونهی از سجود بر غیر اوست،وپایه ی عبادت همه ی اشیا وفرمانبرداری آنها از خداوند نیز سجده است؛بر این نکته کلام خداوندمتعال در این آیه دلالت دارد:«ولله یسجد مافی السموات وما فی الأرض»

  پی نوشت:(۱)(سوره ی حج،آیه ی 77؛ای کسانی که آیمان آورده اید،رکوع وسجود کنید،وپروردگارتان را بپرستید وکار خوب انجام دهید،باشد که رستگار شوید)

بار خدایا ماراازنماز گزارانی قرار ده که باتو مناجات می کنند وتو با آنان نجوا می کنی،باتو به سخن می نشینند وتو با آنان در ژرفای خردهاشان سخن می گویی،تابلکه از ناحیه ی چشمها،گوشها ودلهایمان از نور"بیداری وهشیاری"روشنایی بگیریم.

منزّهی تو،ای کسی که نزد هرجاهل شناخته شده ای؛«معروفٌ عند کلّ جاهل ٍ»(۱) بلکه هر موجودی به وسیله ی تو شناخته شد؛«تعرّفت لکلّ شي ءٍ» (۲)،مارابه حق خودت عارف گردان وبه سوی خویش هدایت فرما 

۱)پی نوشت: (کافی،ج1،ص91)

(۲)(دعای عرفه حضرت سیّد الشهداء)

نماز صبح یکی از پر فضیلت ترین نمازهای 17 رکعتی است به دلیل سختی و بیدار شدن در خواب شیرین ، اما زمانی نمیبرد

سه حکم بیدار کردن افراد در نماز صبح 

اول: فردی که قصد بیدار نمودن آن را داریم اهل نماز می باشد.در خصوص چنین فردی از آن جا که در حال خواب تکلیفی بر عهده افراد نمی باشد و از سوی دیگر نیز خوابیدن از جمله حقوق شخصى هر فرد است، لذا بیدار ساختن کسى از خواب – حتى براى نماز – جایز نیست. مگر آن که، علم به رضایت بیدار نمودن وی داشته باشیم که در این صورت می توانیم او را بیدار نماییم. مانند زمانی که خود فرد – اعم از دوست، مهمان، همسر – از ما خواسته او را بیدار کنیم و یا این که می دانیم در صورت بیدار نکردن وی باعث ناراحتی او می شود

دوم: فردی که قصد بیدار نمودن آن را داریم با انگیزه این که نماز نخواند خوابیده.
اگر انسان بداند کسی خوابیده به قصد آن که نماز نخواند از باب نهی از منکر با وجود شرایط آن، بیدار کردن لازم است [1].

سوم: فردی که قصد بیدار نمودن آن را داریم فرزند انسان می باشد.
پدر و مادر که مسئولیت تربیت فرزند به عهده آن ها است، لازم است ابتدا او را از حدود سن هفت سالگی به تدریج برای نماز بیدار کنند تا این کار در هنگام بلوغ شرعی به صورت عادت درآید، البته این بیدار نمودن باید همراه با آرامش و مهربانی و با صدای آرام باشد تا در نظر فرزند حساسیت بدی نسبت به نماز پیدا نشود و ضمنا لازم است با دادن اطلاعات دینی به خصوص درباره نماز و اهمیت آن سعی کنید ایمان فرزندتان را تقویت نمایید و در خود او انگیزه بیدار شدن ایجاد کنید تا برای بیدارشدن اهتمام بورزد.

بنابراین علاوه بر جواز بیدار نمودن فرزندان، این امر پسندیده نیز می باشد مگر آن که از جهات دیگری موجب اذیت یا موجب ضرر باشد، مثل این که مریض باشند [2].

پی نوشت :
[1] – محمد وحیدی، دانستنی های لازم از نماز، قم، موسسه بوستان کتاب ( مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم )، 1387ش، چهارم، ص 205، به نقل از مجمع المسائل، ج 1، سوال 410
[2] – همان، ص 193 به نقل از مجمع المسائل، ج 1، سوال 493
کتاب پرسش ها و پاسخ های نماز، سید حسن (مرکز تخصصی نماز

محمد درودگر (نویسنده و فعال فرهنگی): «مسلمان هم باید با خدا و هم با جامعه خودش، رابطه‌ای دائم و ثابت داشته باشد. بدون عبادت، ذکر خدا، یاد خدا، مناجات با حق، نماز و روزه نمی‌توان جامعه‌ای اسلامی ساخت و حتی خود انسان، سالم نمی‌ماند؛ هم‌چنین بدون اجتماع صالح، محیط سالم، امر به معروف و نهی از منکر، رسیدگی، تعاطف و تراحم میان مسلمانان، نمی‌توان عابد خوبی بود».(1)

نماز، ستون اصلی خیمه دین، و دین، مجموعه کاملی از دستورات الهی، اعم از اعتقادات و احکام فقهی و اخلاقی است. در حقیقت اقامه نماز، اهمیت دادن به همه احکام الهی و دستورات دین اسلام است؛ از این رو، اقامه آن، اقامه همه خوبی‌ها و حسناتی است که خداوند راه آن را به ما نشان داده است.

اسلام، دینی‌ اجتماعی است و بسیاری از احکام فقهی و اخلاقی آن نیز مربوط به اجتماع است و نماز، زمینه‌ساز رعایت احکام و دستورات اخلاقی است، به عبارت دیگر، پرهیز از غیبت، تهمت، ریا، ی، غصب و هتک حرمت، اهمیت ویژه به بیت‌المال، رعایت حقوق دیگران و. از لوازم نماز است، چگونه نمازگزاری، این احکام را رعایت نکند و باز هم به رحمت پروردگار امید داشته باشد؟! پس نماز وقتی به خوبی و نیکویی اقامه شود، اقامه همه خوبی‌ها و مانع همه بدی‌ها در جامعه است.

در کنار این آثار و برکات معنوی و فرهنگی که ترویج نماز می‌تواند برای جامعه به ارمغان بیاورد و سطح فرهنگی جامعه را ارتقا بخشد، نکات دیگری نیز قابل طرح است که می‌توان در کنار اجتماع نمازگزاران بدان اشاره کرد، آنچه در ابتدای این بحث آمد، رعایت واجبات بود، نماز، مستحباتی هم دارد که در ادامه به چند نمونه اشاره خواهد شد:

-بررسی و حل مشکلات مردم

زندگی همیشه با سختی و مصائب، همراه است و هر کس به نوعی، گرفتاری‌هایی دارد که نیازمند یاری و مساعدت است. همفکری و همراهی دیگران در بسیاری از این موارد، حلال مشکلات است، چه نیت که این همفکری و یاری‌رسانی در جمع متدینان، رواج بشتری داشته باشد و جمع نمازگزاران و مسجد هر محله، پناه دائمی گرفتاری‌ها و عامل اصلی رفع مشکلات باشد!

 والدین با هدف جذب فرزندان خود به مناسک عبادی و حضور در مساجد بعضا آنها را در بند «بایدها» و «نبایدها» قرار می دهند و در انجام فرایض مستحبی و غیرضرور، بیش از حد سخت گیری می کنند و اصرار دارند آنان در سنین پایین و قبل از رسیدن به سن تکلیف به اجبار در بعضی از مراسم و برنامه های معنوی شرکت کنند. این عمل باعث دل زدگی فرزندان شان می شود.
 -نداشتن ارتباط والدین با مساجد موجب بروز نوعی احساس بیگانگی ناخواسته فرزندان با مساجد شده است. (بعضی از خانواده ها آن چنان ارتباط خود را با مساجد قطع کرده اند که حتی سالی یکبار هم در این مکان نقدس حضور پیدا نمی کنند تا به تبع آنان، در فرزندان شان نیز زمینه انس با مساجد پیدا نشود)